Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Birçok kişi hayatının herhangi bir döneminde sevilen birinin kaybı, ölüm, ciddi hastalıklar, kazalar, doğal afet veya darbe gibi travmatik olaylar ile karşılaşmış veya yaşamıştır. Zaman içerisinde bu yas dönemi geçer, acı azalabilir ve hayat normal seyrine dönebilir. Çoğu insan bu travmatik olayları yardım almadan atlatabilir.
Fakat bazı insanlar bu kadar şanslı olmayabilir. Bu travmatik olayların aylar hatta yıllar geçse bile üzerinden etkisini atamayabilirler. Travma sonrasında aşırı kaygı ve stres duymaya devam edebilir ve hatta depresyon geçirebilirler.
Kişiyi aşırı derecede korkutan, dehşetler içerisinde bırakan, çaresizlik yaratan çoğunlukla beklenmedik bir şekilde gerçekleşen olayların kişilerde meydana getirdiği psikolojik etkiler ruhsal travma olarak adlandırılabilir. Asıl olarak kişiyi üzüntü ve çaresizliğe sürükleyen birçok olay varken, bunların hepsi ruhsal travma olarak sayılmaz.
Peki Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedir?
Travma sonrası stres bozukluğu hastalığı post travma stres bozukluğu olarak da adlandırılabilir. İlk defa 1. Dünya Savaşı sonrasında tanınmaya başlanmıştır. Özellikle Vietnam'dan dönen Amerikalı birçok askerde bu durumun görülmesi doktorları harekete geçirerek ayrıntılı şekilde araştırılmasına neden olmuştur. Bu sayede çoğu filme ve kitaba olan
Travma Sonrası Stres Bozukluğu, psikiyatrik bir hastalık olarak literatürlere resmi olarak geçmiş oldu.
Travmalar insanlarda yoğun olarak karamsar duygulara sebep olurlar. Birçok insanın yaşanılan olay ne olursa olsun travma sonrasında korku, çaresizlik, mutsuzluk, uykusuzluk çekmesi, kaygı duyması normal görülmektedir. Fakat bu belirtiler birkaç gün, birkaç haftaya veya en fazla birkaç aya kadar yardım görmeye gerek duymadan kendiliğinden geçmektedir. Travma Sonrası Stres Bozukluğunda ise bu belirtiler daha yoğun yaşanmakta ve hatta yıllarca devam etmektedir. Bazen olayın üzerinden haftalar geçtikten sonra belirtiler başlayabilir. Örnek vermek olursa, 2. Dünya Savaşı'nda gazi olan ve şu anda 80 yaşında olan bazı kişilerde bile hala Travma Sonrası Stres Bozukluğu etkileri devam etmektedir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Neden Olur?
- Savaşlar,
- Doğal Afetler,
- Darbe
- Saldırılar
- İşkenceler
- Tecavüz veya taciz
- Kazalar
- Aile içerisinde şiddet görmek
- Çocukluk çağında yaşanan taciz veya tecavüzler
- Sevilen kişilerin kayıpları, ölümleri
- Ciddi ve/veya ölümcül hastalıklar
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
- Travma Anını Tekrar Yaşama, Hatırlama (Flashback): Travma yaşayan kişi, travma sonrası stres bozukluğu yaşıyor ise olay anını tekrar yaşama, olay ile alakalı görüntülerin veya seslerin göz önüne gelmesi, duyulması oldukça sık görülmektedir. Herhangi tetikleyici bir durumun olmamasına karşın, anılar zihne gelebilir. Bu durum genellikle kişide ajitasyon, çarpıntı, nefes darlığı, titreme gibi durumları beraberinde getirir. Kişi bazen durumu öylesine gerçekçi yaşayabilir ki, halüsinasyon görebilir, hayaliyle konuşabilir hatta herhangi bir sarsıntı olmamasına karşın deprem oluyormuş gibi hissedebilir.
- Kaçınma: Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşayan kişi, yaşadığı travmayı hatırlatan, yer, kişiler, durumlar ve hatta duygu ve düşüncelerden en mümkün olduğu şekilde kaçınmaya çalışır. Olayı hatırlamak kişiye büyük bir acı verdiğinden, olayı hatırlatan yerlerden uzak durur, bu konulardan bahsetmez. Bazen ise yaşadıklarını kimsenin anlayamayacağı düşüncesi ile insanlardan uzaklaşma da görülebilir. Birey, bu olayı yaşamamış olan kişilerden uzak durmaya çalışır. Duygularında körelme meydana gelir, sevinç ve üzüntü gibi duyguları hissedemeyebilirler.
- Aşırı Uyarılma: Travmadan etkilenen kişiler, kendilerini sürekli diken üzerindeymiş gibi hissedebilirler. Sürekli başlarına bir şey geleceği korkusu ile aşırı tedbirli davranabilirler. Hatta bu konuda abartılı olabilirler. Aşırı uyarılmanın diğer göstergeleri ise ani ses ve davranışlarda aşırı korkmak, irkilmek veya yerinden sıçramaktır. Kapı sesleri, yüksek ses ile konuşulması gibi durumlarda uzun bir süre çarpıntı terleme, nefes almada güçlük ve titreme gibi bunaltı belirtileri görülür.
- Uykuya Dalmada Zorluk: Travma Sonrası Stres Bozukluğu yaşayan kişilerde özellikle uykusuzluk çok sık görülür. Uykuya dalındığı zamanlarda yaşadığı olay ile ilgili kabuslar görüldüğünden dolayı kişi uyumaya korkar ve bu nedenle uykuya dalma uzun sürebilir. Aynı zamanda kişi çok kolay uyanabilir.
- Umutsuzluk
- Yardım aramaya çekinmek
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi Nasıldır?
Bazı kişiler travmayı en az etkilerle atlatabilirken, bazı kişilerde ise ciddi iş gücü ve ruhsal sağlık kayıplarına neden olabilmektedir. Bu nedenle Travma Sonrası Stres Bozukluğu'nda kişiye özel tedavi planlanması gerekmektedir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu hastalığında ilaçlar ve psikoterapiler en etkili tedavi yöntemleridir. Travmadan az etkilenen kişilere psikolog ve psikolojik danışmanlar tarafından bilgilendirme sağlanmaktadır.
Travmadan etkilenen, ciddi belirtiler yaşayan fakat buna rağmen hayatını devam ettirebilenlere psikolog ve/veya psikiyatr tarafından kısa psikolojik tedavi uygulamaları, kısa süreli ilaç kullanımları sağlanmaktadır.
Travma nedeniyle hayatı ciddi miktarda etkilenen, ağır belirtileri olan ve hayatını devam ettiremeyenlere ise psikolog ve/veya psikiyatr tarafından daha yoğun psikoterapiler ve ilaç tedavileri sağlanır. Gerekli görülürse hastaneye yatış verilir.
İyileşmenin önünde en büyük engeller olan;
- Yardım istemeye çekinme
- Ümidini kaybetme
- Olayı hatırlamaktan kaçınma
- İnsanlara olan güvenini kaybetme
Gibi sorunlar aşıldığı zaman kişilerde iyileşme sağlanabilmektedir.
